Tourette sendorumu, tik adı verilen kontrol edilemeyen hareketlere ve seslere neden olan bir rahatsızlıktır. Genellikle erken çocukluk döneminde ortaya çıkar ve yetişkinlikte düzelir.
Bu sendroma sahip kişiler aniden yüksek sesle anlamsız sesler çıkarabilmekte, kendini tutamayarak istemsiz bir şekilde hareket edebilmektedir. Tourette sendromu bazı kişilerde istemsiz şekilde küfür etmeye veya kötü söz söylemeye de neden olmaktadır. Göz kırpma, dil çıkarma, omuz silkme gibi bedensel tikler de Tourette sendromuna sahip kişilerde görülmektedir.
Tourette sendromu, bireylerin sosyal çevresinde, iş ve okul hayatında istemediği hareketler yapmasına, kontrol edemediği sesler çıkarmasına, tikler yapmasına neden olmaktadır. Bu sendroma sahip bireyler, hayatlarının her alanında yaptıkları tikler ve çıkardıkları sesler nedeniyle zor durumda kalabilmektedir. Bireylerin yaşadıkları bu zorluklar depresyon, sosyal fobi, özgüven eksikliği, benlik saygısı eksikliği gibi psikolojik sorunlara yol açmaktadır.Tourette sendromu (TS), beyni ve sinirleri etkileyen nörolojik bir rahatsızlıktır. TS, kişinin "tik" adı verilen ani hareketler veya sesler çıkarmasına neden olur. Tikler istemsizdir, bu nedenle onları kontrol edemez veya önleyemezsiniz. Motor tikler, omuz silkme gibi vücut hareketlerini içerir. Vokal tikler, boğaz temizleme gibi sesi içerir. Motor tikler, vokal tiklerden önce gelişme eğilimindedir.
Tourette sendromu veya Tourette, genellikle erken çocukluk döneminde gelişir. Genellikle yetişkin olduğunuzda düzelir. TS, tik bozukluğunun en şiddetli türüdür.
Tourette sendromu ne kadar yaygındır?
Yaklaşık 100 çocuktan birinde bir tür tik bozukluğu vardır. Tourette sendromu daha az yaygındır. Yaklaşık 160 çocuktan birini etkiler.
Tourette sendromu tek tik bozukluğu mudur?
Tourette sendromu en şiddetli tik bozukluğudur, ancak başka türleri de vardır. Sağlık uzmanınız, hangi tür tik bozukluğuna sahip olduğunuzu belirlemek için semptomlarınızı kullanacaktır.
Tik bozuklukları şunlardır:
Geçici tik bozukluğu: Motor veya vokal tiklerden biri veya her ikisi bir yıldan az bir süredir mevcuttur.
Kalıcı (kronik) tik bozukluğu: Motor veya vokal tiklerin (her ikisi birden değil) bir yıldan uzun sürmesi.
Tourette sendromu: Motor ve vokal tikler (her ikisi de) bir yıldan uzun süredir mevcuttur.
İşaretler ve Semptomlar
Tourette sendromunun belirtileri nelerdir?
Tikler Tourette'in başlıca belirtisidir. Genellikle beş ila yedi yaşları arasında başlar ve 12 yaş civarında zirveye ulaşır.
Tikler karmaşık veya basittir:
Karmaşık tikler birçok hareketi ve kas grubunu içerir. Zıplama karmaşık bir motor tiktir. Belirli kelimeleri veya ifadeleri tekrarlamak karmaşık bir vokal tiktir.
Basit tikler, sadece birkaç kas grubunu içeren hızlı, tekrarlanan hareketlerdir. Omuz silkme basit bir motor tiktir. Koklama basit bir vokal tiktir.
Motor tiklerin diğer örnekleri şunlardır:
Kol seğirmesi.
Belden bükülme.
Göz kırpma.
Başı ani hareketlerle çevirme veya çevirme.
Zıplama.
Çene hareketleri.
Çarpık veya çarpık yüz ifadeleri.
Ses tiklerine örnek olarak şunlar verilebilir:
Havlama.
Homurdanma.
Bağırmak.
Koklama.
Boğaz temizleme.
Tourette sendromu nasıl teşhis edilir?
Bir sağlık hizmeti sağlayıcısının birine tik bozukluğu tanısı koyabilmesi için tiklerin 18 yaşından önce başlamış olması gerekir. Size Tourette teşhisi koyabilmesi için motor ve vokal tikleri (her ikisini de) bir yıldan uzun süredir yaşıyor olmanız gerekir.
Tourette sendromunu tespit edebilecek bir kan testi veya görüntüleme muayenesi yoktur. Bunun yerine, sağlık uzmanınız tıbbi geçmişinizi ve semptomlarınızı dikkatlice inceler. Tikler hakkında ayrıntılı sorular sorabilirler, bunlar arasında şunlar yer alır:
Tikler ne sıklıkla meydana gelir?
Tikler kaç yaşında başladı?
Tiklerin niteliği nedir (basit veya karmaşık)?
Sağlık uzmanınız ayrıca tiklere neden olabilecek diğer durumları elemek için testler de isteyebilir.
Yönetim ve Tedavi
Tourette sendromunun tedavisi nedir?
Günlük aktiviteleri etkilemeyen hafif tiklerin tedaviye ihtiyacı olmayabilir. Ancak, şiddetli tikler işte, okulda veya sosyal ortamlarda işlev görmeyi zorlaştırabilir. Bazı tikler kendine zarar vermeye bile yol açabilir . Bu durumlarda ilaç veya davranış terapisi yardımcı olabilir.(BDT-EMDR) gibi tedaviler önerilebilir.
Davranışsal terapi Tourette sendromuna nasıl yardımcı olabilir?
Tourette ile ilişkili tikler istemsizdir, bu yüzden kontrol edebileceğiniz bir şey değildir. Ancak yeni terapiler insanların tikleri yönetmesine ve olumsuz etkilerini azaltmasına yardımcı olur.
Tiklere Karşı Kapsamlı Davranışsal Müdahale (BDT) insanlara şu konularda yardımcı olur:
Tiklere tepki verin: Bir tik oluştuğunda yeni ve farklı bir eylem yapmak bir "rekabet tepkisidir." Gönüllü bir eylem (gözlerinizi kapatmak) istemsiz eylemi (göz kırpma) sınırlar.
Tikleri tanıyın: Bazen insanlar tik oluşmadan hemen önce uyarıcı dürtü adı verilen bir his hissederler. Bu dürtüyü tanıyarak tikleri maskeleyebilir veya bastırabilirler.
Tikleri azaltın: Heyecan veya kaygı tikleri kötüleştirme eğilimindedir. Sakin kalmak ve stresli durumlardan kaçınmak tiklerin sıklığını azaltabilir.
Alışkanlık tersine çevirme yöntemi
Alışkanlık tersine çevirme, tikleri olan kişiler için en çok çalışılan davranışsal müdahalelerden biridir.
İki ana bölümü vardır:
farkındalık eğitimi ve rekabet eden tepki eğitimi.
Farkındalık eğitimi bölümünde, kişiler her bir tik'i yüksek sesle tanımlar.
Rekabet eden tepki bölümünde, kişiler tik ile aynı anda gerçekleşemeyecek yeni bir davranışı öğrenirler. Örneğin, TS'li kişinin başını ovuşturmayı içeren bir tik'i varsa, yeni davranış, o kişinin ellerini dizlerine koyması veya başını ovuşturma gerçekleşmeyecek şekilde kollarını çaprazlaması olabilir.
EBEVEYNLERİN VE ÖĞRETMENLERİN YAPMASI GEREKENLER
Yanlış Ebeveyn Tutumu
Doğru Ebeveyn Tutumu
Yanlış Öğretmen Tutumu
Doğru Öğretmen Tutumu
Tik bozukluğu ve Tourette sendromu olan çocuklar genellikle tiklerin amaçsız ve rahatsız olduğu gerekçesiyle uyarılırlar ve cezalandırılırlar. Tikler zaman zaman kaybolup duruma göre artma ya da azalma gösterdiğinden çocuk tikleri kasıtlı yaptığı ve istese engelleyebileceği gibi bir kanı olur. Bu şekilde suçlanır ve baskı altında tutulur. Anne babalar tikli çocuklarına karşı endişe, utanç ve öfke duyabilirler. Bu duygulara göre hareket edip olumsuz davranabilirler ve bu da çocukta tiklerin artmasına neden olur.
Tik bozukluğu olan bir öğrencinin öğretmeni hayatında en etkili olan kişilerden biridir. Yaşadığı bu durumdan dolayı bu öğrencilerin kendilerine güvenleri risk altındadır. Bir öğrenciden daha fazla pekiştirilmeye, olumlu geri bildirime ve cesaretlenmeye ihtiyaçları vardır. Öğrencinin okulda geçireceği kötü bir gün, kötü bir yıl onun kendine olan özgüvenini daha çok zedeleyecek ve okula karşı da olumsuz duygular beslemesine yol açacaktır.
Tik bozukluğu yaşayan öğrencinin karşılaşacağı en büyük güçlük, sıkıntı toplum tarafından anlaşılma ve kabul edilme konusunda olur. Bu noktada öğretmenin yapabileceği en önemli şey çocuğun sınıf ortamında arkadaşları tarafından kabul edilmesini sağlamaktır. Bu sorunun ne olduğunu anlatmak ve kişisel farklılıklarıyla bireyleri kabul etmeyi vurgulamak çok faydalı olacaktır.
Aile ve Öğretmenlerin Şu Konulara Dikkat Etmeleri çok Faydalı Olacaktır:
Çocuğunuzu tiklerinden dolayı eleştirmeyiniz ve ona karşı suçlayıcı bir dil kullanmayınız.
Tikler ceza, eleştiri veya baskılama yoluyla ortadan kalkmaz. Bu nedenle tikleri olan çocuğunuza ancak onu anlayarak yardımcı olursunuz.
Tik bozukluğu- tourette sendromu hakkında bilgi edinmeye çalışınız. Okumalar yapınız ve ne ile karşı karşıya olduğunuzu bilerek çocuğunuza buna en uygun şekilde davranınız.
Çocuğunuz tikleri istemli bir çaba göstererek kısa bir süre de olsa durdurabilir. Bu sizi tiklerin isteyince durup isteyince yapılabilen bir şey olduğu noktasında aldatmasın. Çünkü tikler bir süre sonra yeniden başlayacaktır. Çocuğun çaba sarf ederek tikleri kısa bir süre engelleyebilmesi onun tikleri isteyerek oluşturduğu ve isterse bu hareketlerin olmayacağı anlamına gelmez. Bu nedenle tikleri yapmaması için çocuğunuzu zorlamayınız.
” İstersen bu hareketleri engelleyebilirsin, durdur artık şunu, şunu yapmayı kes” gibi söylemlerden kaçınınız.
Tikleri olan bir çocuğun sizden öncelikli olarak tek bir beklentisi vardır o da yaşadığı durumu anlamanızdır. Onun durumunu anladığınızı açıkça ifade ediniz ve desteğinizi hissetmesini sağlayınız.
Çocuğun olumlu özelliklerini ve yönlerini ortaya çıkarınız ve özgüvenini arttırmaya yönelik çalışmalar yaptırınız.
Комментарии